آیا فلز مس زنگ میزند؟ این شاید سوال خیلی از افرادی باشد که قصد دارند از این فلز ارزشمند در پروژه خود استفاده کنند. فلز مس یکی از پرکاربردترین فلزات رنگین در صنایع مختلف از جمله معماری، الکترونیک، لوله‌کشی و دکوراسیون داخلی است. دلیل این محبوبیت ویژگی‌ها و خواص منحصربه‌فرد مس است. مس یک هادی الکتریکی و حرارتی قدرتمند با قابلیت شکل‌پذیری عالی و مقاومت بالا در برابر خوردگی است. به همین دلیل جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف دارد. اما این پرسش که آیا فلز مس زنگ میزند یا نه هنوز هم به قوت خود باقیست. در جواب باید بگوییم که زنگ زدن فلز مس به این راحتی هم نیست. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با این فلز گران‌بها بیشتر آشنا شویم و ببینیم در چه شرایطی ممکن است دچار زنگزدگی شود.
شرکت آلوم ارس به عنوان بزرگترین تامین‌کننده مقاطع مسی، آلومینیومی و برنجی در ایران شناخته میشود. آلوم ارس انواع محصولات فلزی مثل میلگرد و تسمه مسی، لوله فسفر برنز، گرد آلومینیوم 7000 و بسیاری دیگر از مقاطع فلزی را با بالاترین کیفیت و قیمتی رقابتی به بازار عرضه میکند. با خرید از آلوم ارس از کیفیت و بی‌نقص بودن کالا و قیمت استثنایی آن اطمینان داشته باشید. برای استعلام قیمت روز مقاطع فلزی همین حالا تماس بگیرید. ۰۹۱۲۵۲۸۶۴۵۹ – ۰۲۱۶۶۸۰۶۷۷۸ – ۰۲۱۶۶۳۹۱۵۲۳
منظور از زنگزدگی چیست و آیا فلز مس زنگ میزند؟
برای پاسخ به این پرسش که آیا فلز مس زنگ میزند؟ ابتدا یک درک ابتدایی از مفهوم زنگزدگی داشته باشیم. اصطلاح زنگزدگی را زمانی به کار می‌برند که فلزاتی مثل آهن و فولاد دچار خوردگی می‌شوند. علت این خوردگی قرار گرفتن در معرض رطوبت و اکسیژن است. وقتی اکسیژن و رطوبت محیط زیاد باشد فلزات آهنی با آنها واکنش نشان می‌دهند و اکسید آهن به صورت لایهای نارنجی یا قهوه‌ای رنگ سطح فلز را می‌پوشاند. از آنجا که اکسید آهن حالتی شکننده دارد باعث میشود ساختار فلز به تدریج ضعیف شود و کم‌کم دچار تخریب کامل شود.
اما مس یک فلز آهنی نیست و هیچ عنصر آهنی در آن وجود ندارد. پس پاسخ اولیه به سوال آیا فلز مس زنگ میزند؟ یک نه بزرگ است. مس زنگ نمیزند چون زنگزدگی مختص آهن و تشکیل اکسید آهن است. با این حال مس هم می‌تواند دچار خوردگی شود، اما نوع خوردگی آن با زنگزدگی آهن متفاوت است. وقتی مس در معرض اکسیژن، رطوبت یا سایر مواد شیمیایی قرار می‌گیرد، لایهای از اکسید مس (Cu₂O) یا کربنات مس (Cu₂(OH)₂CO₃) روی سطح آن تشکیل میشود که این لایه را با نام پتینه می‌شناسند. این لایه به رنگ سبز یا سبز-آبی دیده میشود و برخلاف اکسید آهن، به جای تخریب فلز، به عنوان یک محافظ عمل میکند و جلوی خوردگی بیشتر را می‌گیرد.
فرآیند اکسید شدن مس
برای رسیدن به یک پاسخ درست و جامع به سوال آیا فلز مس زنگ میزند یا نه باید فرآیند اکسید شدن مس را بررسی کنیم. وقتی مس در معرض هوا قرار می‌گیرد، اکسیژن موجود در هوا با اتم‌های مس روی سطح فلز واکنش میدهد و اکسید مس تشکیل میشود. این لایه اولیه معمولا قهوه‌ای تیره یا قرمز است. با گذشت زمان و در حضور رطوبت و دی‌اکسید کربن، این لایه به کربنات مس تبدیل میشود که همان پتینه سبز رنگی است که روی بسیاری از سازه‌های مسی قدیمی دیده میشود. فرآیند اکسید شدن مس نسبت به زنگزدگی آهن خیلی یواش‌تر است و معمولا سال‌ها طول می‌کشد که پتینه سبزرنگ به طور کامل روی سطح فلز تشکیل شود.
از طرفی بر خلاف زنگزدگی که آهن را ضعیف و در نهایت نابود میکند تشکیل شدن پتینه باعث میشود مس نسبت به عوامل محیطی مثل رطوبت مقاوم‌تر شود. به همین دلیل مس را به عنوان فلزی با دوام و ماندگار می‌شناسند. مس می‌تواند در شرایط سخت محیطی مثل فرو رفتن در آب دریا یا بارش باران‌های اسیدی حتی برای قرن‌ها دوام داشته باشد.
چرا پتینه مس مفید است؟
پتینه‌ای که روی مس تشکیل میشود هم ظاهری زیبا به آن میدهد و هم به عنوان یک لایه محافظ عمل میکند. پتینه از نفوذ بیشتر اکسیژن و رطوبت به داخل فلز جلوگیری میکند و باعث میشود مس در برابر خوردگی‌های شدیدتر بعدی مقاوم شود. به همین دلیل مهندسان فلز مس را برای ساختن سقف، مجسمه‌سازی و یا حتی لوله‌کشی ترجیح می‌دهند. مثلا سقف بسیاری از بناهای تاریخی که با مس ساخته شده نه تنها بعد از دهه‌ها هنوز عملکرد خوبی دارند بلکه رنگ سبز پتینه ظاهری کلاسیک و جذاب به آنها داده است.
انواع پتینه مس
| نوع پتینه | ترکیب شیمیایی | علت ایجاد | توضیحات |
| پتینه سبز | کربنات مس (Cu₂CO₃) یا هیدروکسی‌کربنات مس (Cu₂(OH)₂CO₃) | واکنش شیمیایی بین مس و اکسیژن، رطوبت و دی‌اکسید کربن موجود در هوا | لکه‌ای سبز رنگ که به مس ظاهری کلاسیک می‌بخشد و از خوردگی بیشتر محافظت میکند. برای جلوگیری از ایجاد آن میتوان از لاک بی‌رنگ یا جلا دهنده‌های مخصوص استفاده کرد. این پتینه در در بناهای تاریخی مثل مجسمه آزادی دیده میشود. |
| پتینه قهوه‌ای | اکسید مس (Cu₂O) یا سولفید مس (Cu₂S) | واکنش شیمیایی بین مس و گوگرد یا نمک‌های موجود در هوا | لکه‌ای قهوه‌ای رنگ که در محیط‌های ساحلی یا صنعتی به دلیل واکنش با نمک یا گوگرد شکل می‌گیرد و به مس رنگ گرم‌تری میدهد. |
| پتینه سیاه | سولفید مس (Cu₂S) | واکنش شیمیایی بین مس و سولفید هیدروژن (H₂S) موجود در هوا | لکه‌ای سیاه رنگ که معمولا در محیط‌های آلوده به گوگرد، مانند مناطق صنعتی یا نزدیک چشمه‌های گوگردی، روی سازه‌های مسی دیده میشود. |
آیا فلز مس زنگ میزند؟ مقایسه خوردگی مس و سایر فلزات
برای درک بهتر اینکه آیا فلز مس زنگ میزند یا نه مقایسه رفتار خوردگی مس با سایر فلزات می‌تواند مفید باشد. فلزات مختلف در برابر عوامل محیطی واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. در جدول زیر میتوانید تفاوت خوردگی مس را با چند فلز دیگر ببینید:
| فلز | حاوی آهن | نوع خوردگی | نتیجه خوردگی | سرعت خوردگی |
| مس (Copper) | خیر | تشکیل پتینه (اکسید مس/کربنات مس) | لایه محافظ، افزایش دوام | بسیار کُند |
| آهن (Iron) | بله | زنگزدگی (اکسید آهن) | تخریب ساختار فلز | سریع |
| فولاد ضدزنگ | بله | تشکیل لایه اکسید کروم | لایه محافظ، بالا بردن مقاومت | بسیار کُند |
| آلومینیوم | خیر | تشکیل اکسید آلومینیوم | لایه محافظ، بالا بردن مقاومت | کُند |
| برنج (Brass) | خیر | تشکیل اکسید مس/زنگ‌زدایی | تغییر رنگ، کاهش مقاومت در شرایط اسیدی | کُند |
| برنز (Bronze) | خیر | تشکیل پتینه | لایه محافظ، مشابه مس | بسیار کُند |
مزایا و معایب خوردگی مس
خوردگی مس، برخلاف زنگزدگی آهن به عنوان یک ویژگی مثبت در نظر گرفته میشود. اما حتی اگر یک ویژگی مثبت باشد و مزایای زیادی داشته باشد در بعضی پروژه‌ها می‌تواند باعث ایجاد مشکل شود. در ادامه مزایا و معایب اکسید شدن مس را بررسی می‌کنیم:
مزایای خوردگی مس
مهمترین مزیت ایجاد پتینه، همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، بالا بردن مقاومت مس در برابر عوامل محیطی است. به علاوه این پتینه‌های سبز یا آبی ظاهری زیبا و منحصربه‌فرد به مس می دهند که در معماری و دکوراسیون تاثیر زیادی دارد. یک مزیت دیگر خوردگی مس بالا رفتن دوام و طول عمر آن است. مس به کمک پتینه می‌تواند بدون اینکه خواص فیزیکی و مکانیکی خود را از دست بدهد برای قرن‌ها دوام داشته باشد.
معایب خوردگی مس
اما زنگزدگی مس در کنار تمام مزایا می‌تواند معایبی هم داشته باشد. مهمترین عیب این موضوع تغییر ظاهر پروژه است. در برخی کاربردها مثل استفاده در قطعات الکتریکی ظاهر براق مس ترجیح داده می‌شد و ایجاد پتینه خوب نیست. حتی در بعضی پروژه‌های معماری هم معماران رنگ مسی و براق فلز مس را ترجیح می‌دهند و تغییر رنگ بعد از سال‌ها برای آنها مطلوب نیست. در پروژه‌هایی که ظاهر براق مس اهمیت دارد باید به صورت مداوم و منظم تمیزکاری و پولیش شود تا پتینه‌ها از بین بروند.
رفع زنگ زدگی مس
دلایل خوردگی مس را بررسی کردیم حال بیایید در ادامه پاسخ به سوال آیا فلز مس زنگ میزند یا نه ببینیم چه راه‌های برای جلوگیری از این موضوع وجود دارد. اگرچه معمولا ایجاد پتینه به نفع فلز مس است اما همانطور که گفتیم در بعضی موارد مثل قطعات الکتریکی یا تزئینی حفظ ظاهر مس اهمیت دارد. برای جلوگیری از پتینه روش‌هایی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
استفاده از پوشش‌ها: برای اینکه جلوی خوردگی مس و تشکیل پتینه را بگیرید میتوانید از پوششهای شفاف یا لاک‌های مخصوص مثل رنگ، لاک الکل، اپوکسی و پلیاورتان استفاده کنید. این پوشش‌ها یک لایه محافظ روی مس ایجاد می‌کنند و جلوی تماس مستقیم سطح آن با اکسیژن و رطوبت را می‌گیرند.
روغن‌کاری: اگر روی مس را با یک لایه روغن یا گریس بپوشانید میتوانید جلوی زنگزدگی آن را بگیرید. این لایه روغنی هم کار پوششهای مخصوص را میکند و اجازه نمی‌دهد مس با اکسیژن و رطوبت هوا تماس داشته باشد.
تمیزکاری منظم: شست‌وشوی مس با شوینده‌های ملایم و خشک کردن کامل آن می‌تواند از تشکیل پتینه جلوگیری کند. البته در سازه‌ها و مجسمه‌های بزرگ این کار سخت و یا حتی غیرممکن به نظر می‌رسد اما در پروژه‌های کوچک یا برای ظرف‌های مسی میتوانید از این روش استفاده کنید.
حفظ رطوبت محیط: نگهداری مس در محیط‌های خشک و با تهویه مناسب، خطر اکسیداسیون را کاهش میدهد.
استفاده از آلیاژهای مقاوم در برابر خوردگی: برخی آلیاژهای مس مثل برنز و برنج به دلیل ترکیبات خاص خود مقاومت بیشتری در برابر خوردگی دارند. عناصری مثل قلع و روی در این آلیاژ‌ها جلوی اکسید شدن مس را می‌گیرند.
آیا فلز مس زنگ میزند؟ کاربردهای مس
حال که به پاسخی دقیق برای سوال آیا فلز مس زنگ میزند رسیدیم دلیل محبوبیت این فلز را بیشتر درک می‌کنیم. مس به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود در طیف وسیعی از صنایع کاربرد دارد. در ادامه به برخی از کاربردهای اصلی مس اشاره می‌کنیم:
- مس را به عنوان یک هادی الکتریکی قدرتمند می‌شناسند. به همین دلیل از آن برای ساخت سیم‌ها و کابل‌های فشار قوی استفاده می‌کنند. در این صنعت حفاظت از مس در برابر اکسید شدن و تشکیل پتینه اهمیت زیادی دارد.
- یکی از اصلی‌ترین کاربردهای مس به دلیل ظاهر زیبا و دوام بالا در معماری است. به همین دلیل برای ساخت سقف‌ها، نمای ساختمان‌ها و مجسمه‌ها اغلب از مس استفاده می‌کنند.
- لوله‌های مسی را در سیستم‌های آبرسانی استفاده می‌کنند. چون مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و از طرفی در برابر تجمع باکتری هم مقاوم هستند.
- مس به دلیل ظاهر جذاب و امکان ایجاد پتینه در طراحی داخلی و خارجی محبوب است. از این فلز ارزشمند و محبوب برای ساخت ظروف مسی کاربردی و تزئینی هم استفاده میشود.
قیمت مقاطع مسی
قیمت دقیق محصولات مسی به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال قیمت جهانی مس یا نواسانات ارزی می‌تواند روی قیمت خرید و فروش مقاطع مسی تاثیر داشته باشد. شکل مقطع و روش تولید و حتی حجم سفارش شما هم قیمت را تغییر میدهد. شرکت آلوم ارس انواع مقاطع فلزات رنگین از قبیل مس، برنج و برنز مثل لوله فسفر برنز، ورق آلومینیوم 3105 را با بهترین کیفیت و قیمت به بازار عرضه میکند. به طور کلی قیمت میلگرد مسی از تسمه مسی بیشتر است و این به دلیل تفاوت در فرآیند تولید این دو مقطع مسی است.به دلیل نوسانات قیمت ارز می توانید برای استعلام قیمت روز مس یا دیگر فلزات رنگین با شماره‌های آلوم ارس تماس بگیرید.
سخن پایانی
در این مقاله به سوال آیا فلز مس زنگ میزند جواب دادیم. مس دچار زنگزدگی نمی‌شود اما در اثر برخورد طولانی مدت با اکسیژن یا رطوبت یک لایه اکسید مس یا پتینه روی آن تشکیل میشود که نه تنها بد نیست و اثری بر عملکرد آن ندارد بلکه به دوام و مقاومت بیشتر آن هم کمک میکند. این ویژگی مس را به گزینه‌ای ایده‌آل برای کاربردهای مختلف تبدیل کرده است.
برای خرید مقاطع مختلف فلزات رنگین مثل گرد و تسمه مسی، ورق آلومینیوم و دیگر محصولات آلومینیومی و مسی به سایت آلوم ارس مراجعه کنید یا برای کسب اطلاعات بیشتر و استعلام قیمت و ثبت سفارش عمده با شماره‌های ما تماس بگیرید. ۰۹۱۲۵۲۸۶۴۵۹ – ۰۲۱۶۶۸۰۶۷۷۸ – ۰۲۱۶۶۳۹۱۵۲۳
سوالات متداول
آیا فلز مس زنگ میزند؟
خیر، فلز مس زنگ نمیزند اما دچار خوردگی میشود که به آن پتینه میگویند.
آیا پتینه برای مس مضر است؟
خیر، پتینه برخلاف زنگزدگی آهن، لایهای محافظ است که از خوردگی بیشتر مس جلوگیری کرده و دوام آن را افزایش میدهد.
چگونه میتوان از تشکیل پتینه روی مس جلوگیری کرد؟
هم میتوانید از پوششهای محافظ مثل لاک الکل یا پلیاورتان استفاده کنید هم میتوانید سطح کار را با یک لایه روغن بپوشانید.
تفاوت خوردگی مس با آهن چیست؟
خوردگی مس منجر به تشکیل پتینه محافظ میشود که فلز را حفظ میکند، اما زنگزدگی آهن ساختار فلز را تخریب میکند.
